فشار خون یا قاتل خاموش و نکات بسیار مهم در برخورد با آن

فشار خون 140 روی 90 و بالا تر را هیپرتنشن یا فشار خون بالا می گویند.اگر فشار خون بالا دارید در مورد ان غفلت نکنید.چون فشار خون بالا به ارامی و به تدریج اسیبهای جبران ناپذیری به برخی از ارگانهای حیاطی بدن وارد میکند.به همین دلیل به فشار خون بالا قاتل خاموش هم گفته میشود.برخی از علایم فشار خون مثل:

1- تنگ نفس فعالیتی

2-سردرد بخصوص پس از فعالیت

3-تاری دید

4-درد قفسه سینه

5-اختلال حافظه

6- علایم حسی وحرکتی

در ادامه این مقاله به این مساله میپردازیم که با ادامه فشار خون بالای کنترل نشده  چه اسیبهایی به اعضا بدن زده میشود و بیشتر از همه کدام اعضا اسیب میبینند.

فشارخون به دوگروه اصلی تقسیم میشود

1-فشارخون ذاتی یا اولیه که علت اصلی ان ژنتیک فرد است

2-فشار خون ثانویه یا اکتسابی .این گروه علل مختلفی دارد و عمده ترین این علل شامل:

1-اختلالات ساختاری یا عملکردی قلب

2-اختلالات حاد و مزمن کلیه ها

3-اختلال در غدد درونریز مثل کوشینگ ،هیپر الدوسترونیسم ،پرکاری تیروِید و پاراتیروِید.

4- وقفه تنفسی در خواب

5-الکلیسم مزمن

6-مصرف برخی داروها مثل مسکنهای غیر استروِیدی و داروهای ضد بارداری خوراکی.

فشار خون بالا چگونه به اندام های بدن آسیب وارد می کند و کدام اندام ها بیشترین آسیب را از فشار خون بالا پیدا می کند.

1. آسیب به سرخرگ ها و مویرگ ها : این آسیب به صورت از بین رفتن بافت جدار داخلی عروق و چسبیدن پلاکهای کلسترولی به آنهاست، به صورتی که قطر داخلی رگ شروع به کوچکتر شدن و تنگ تر شدن و دیواره رگها شروع به زخیم  تر شدن می کند این پروسه به تدریج و در طول عمر پیش می رود.باریک شدن مجرای داخلی رگ باعث می شود خون به اندازه کافی به اندام هدف نرسد این موضوع به خصوص در زمان افزایش فعالیت که عضو نیاز به جریان خون بیشتری دارد برجسته تر می شود و علائمی برای هر عضو ایجاد میکند.
2.  در قلب: تنگی نفس فعالیتی، بزرگ شدن قلب و سکته قلبی
3. در چشم: آسیب به شبکیه و اعصاب بینایی
4. در مغز: ایسکمی و اختلال عملکرد سلولهای عصبی مغز که بسته به محل آن میتواند علائمی مثل: اختلال حافظه، سرگیجه، اختلال حسی و حرکتی و سکته مغزی را نشان دهند.
5. در کلیه: نارسایی کلیه و دفع پروتئین

بررسی های دوره ای مورد نیاز برای فشارخون

اندازه گیری فشارخون منظم

EKG و اکوکاردیوگرافی برای بررسی عملکرد قلب

معاینه چشم پزشکی برای مشاهده ته چشم و آسیب های احتمالی به شبکیه

معاینات نورولوژی مثل: تست تعادل برای بررسی عملکرد مغز

تست ادرار برای بررسی عملکرد کلیه ها

تست خون برای بررسی سطح کلسترول و تری گلیسیرید، عملکرد تیروئید و سطح املاح مثل: K، Na، Ca در خون.

بر اساس فشار خون سیستولی و دیاستولی پنج گروه مختلف فشار خون تعریف میشوند

• سالم
  فشار خون سالم کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلی متر جیوه است.
• افزایش یافته
  مقدار سیستولیک بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ میلی متر جیوه ،و مقدار دیاستولیک کمتر از ۸۰ میلی متر جیوه است..
• پرفشاری مرحله یک
  مقدار سیستولیک بین ۱۳۰ تا ۱۳۹ میلی متر جیوه، یا مقدار دیاستولیک بین ۸۰ تا ۸۹ میلی متر جیوه است.
• پرفشاری مرحله دوم
  مقدار سیستولیک ۱۴۰ میلی متر جیوه یا بالاتر از آن است و یا میزان دیاستولیک ۹۰ میلی متر جیوه یا بیشتر از آن است.
• پرفشاری بحرانی
  مقدار سیستولیک بیش از ۱۸۰ میلی متر جیوه است، و یا میزان دیاستولیک بیش از ۱۲۰ میلی متر جیوه است. فشار خون واقع در این محدوده نیازمند مراقبت فوری پزشکی است. در صورتی که در زمان بالا بودن فشار خون علائمی مانند:
•  درد قفسه سینه،
•  سردرد،
• تنگی نفس
• یا تغییرات بینایی روی دهد،
•  مراقبت های پزشکی اورژانسی لازم است.

اندازه گیری فشارخون بوسیله دستگاه (بازوبند) فشارسنج صورت می گیرد. درست بستن بازوبند برای خوانش دقیق بسیار حائز اهمیت است. قرارگیری نامناسب بازوبند ممکن است به اندازه گیری نادرست منجر شود طول کاف فشار سنج بازوییی باید80% محیط بازو و عرض ان 40%محیط بازو باشد.کف باید 2.5 سانتیمتر بالای چین ارنج بسته شود و لایه های لباس زیر ان نباشد ،شلنگ کاف باید روبروی ارنج قرار گیرد.بهتر است در حالت نشسته باشید و دست روی یک میز و در سطح قلب باشد.

اندازه گیری فشار خون در کودکان و نوجوانان متفاوت است. اگر می‌خواهید فشار خون آن‌ها را بررسی کنید، از پزشک بخواهید از بازوبندهای مناسب برای کودک شما استفاده کند.فشارسنجهای دیجیتالی کالیبره شده قابل اعتماد است و در افراد خیلی چاق نوع مچی کاربردی تر است.باید از پر بودن باطری دستگاه مطمعن باشید.

درمان فشار خون

مهم ترین درمان ها برای فشارخون بالا شامل:

1. کاهش وزن و رژیم غذایی سرشار از سبزیجات
2. کاهش مصرف نمک
3. ورزش متعادل و منظم
4. کنار گذاشتن مصرف بی رویه الکل و دخانیات
5. دارو درمانی

داروهایی که برای درمان فشار خون بالا استفاده می شوند

دیورتیک ها مثل لازیکس و هیدرو کلروتیازید که با دفع آب اضافه بدن فشارخون را کنترل میکند.

بتابلوکرها: که با فعالیت مستقیم روی ضربان قلب، قدرت ماهیچه های قلب و کاهش حجم خون باعث کنترل فشارخون می شوند.مهم ترین داروی این دسته اتنالول می باشد.

داروهای مهارکننده آنژیوتانسین یا ACE ، کاپتوپریل و انالوپریل معروف ترین داروهای این دسته هستند

مسدودکننده های گیرنده های آنژیوتانسین2 : این گروه از اتصال آنژیو تانسین2 بر روی گیرنده اش جلوگیری میکند، معروفترین داروهای این دسته: لوزارتان و والسارتان می باشد.

مسدود کننده های کانال کلسیوم: که قدرت انقباض قلب و عروق را تحت تاثیر قرار میدهد و با شل کردن عروق خونی و کاهش ضربان قلب باعث کاهش فشارخون می شود، مهم ترین داروهای این دسته دیلتیازم، وراپامیل و آمیلودیپین هستند.

داروهای آگونیست گیرنده های آلفا2: یکی از داروهای قدیمی این گروه متیل دوپا است و مکانیسم کاهش فشارخون آن از طریق سیستم اعصاب مرکزی می باشد.

خط اول درمان فشارخون حاملگی متیل دوپا است.

بتابلوکرها مثل: پرازوسین

آگونیست های مرکزی مثل: کلونیدین

مهارکننده های سمپاتیک مثل: رزرپین

انتخاب بهترین داروی فشارخون مسئله بسیار پیچیده ای است که فقط توسط پزشکان باتجربه باید انجام بگیرد و بستگی به مسائل مختلفی مثل:

• بیماری های زمینه ای
• سن، جنس و قد و وزن بیمار
• سابقه حساسیت به داروها
• سایر داروهایی که همزمان مصرف می شود

برای مثال: بیمار مبتلا به فشارخون که آستم هم دارد استفاده از بتابلوکرها ممکن است مضر باشد.

یا در افرادی که رژیم غذایی دارند و از یبوست شدید رنج میبرند دیورتیک ها و مسدودکننده های کانال کلسیم ممکن است شرایط بیمار را بدتر کند بنابراین

استفاده از داروهای فشارخون به هیچ وجه نباید خودسر باشد و حتماً باید زیر نظر پزشک باشد و با هرگونه تغییر در شرایط عمومی و سن و سال مجدداً تنظیم و بازنگری شود.

بیش از 80% از افراد چاق که فشارخون بالا دارند با اصلاح الگوی غذایی و کاهش وزن فشار خونشان کنترل می شود و نیازی به مصرف دارو پیدا نمیکنند و با توجه به عوارض و پیچیدگیهای مصرف دارو کاهش وزن منطقی ترین راه کنترول فشار خون بالا میباشد.

تالیف و گرداوری دکتر فرزاد احمدی