چه افرادی نباید گندم و جو بخورند؟

گلوتن نام یکی از پروتیین های موجود در گندم، چاودار(روگن) و جو است البته گلوتن مجموعه ای از پروتیین ها مثل گلیادین، گلوتنین، سکالین و هوردنین است که به این خانواده پروتیین مجموعا گلوتن گفته می شود. دکتر فرزاد احمدی، دکتر رژیم لاغری در اصفهان در این مقاله در مورد این که چه افرادی نباید گندم و جو بخورند به شما توضیح خواهد داد.

بیماری سلیاک

برخی از افراد ممکن است به دلایل ژنتیکی به گلوتن حساسیت داشته و مبتلا به بیماری سلیاک هستند. سلیاک بیماری خود ایمنی است که با خوردن گلوتن حتی به میزان کم باعث آسیب های روده و گوارش شده و آسیب های جبران ناپذیری را به آن وارد می کند.
بیماری سلیاک به انتروپاتی حساس به گلوتن اطلاق می شود و علاِم بروز آن در هر سنی از نوزادی تا بزرگسالی می تواند بروز کند اما بیشترین میزان سلیاک بین سن 40 تا 60 سالگی است. احتمال سلیاک در افراد مبتلا به دیابت نوع یک بیشتر است بنابراین کودکانی که دیابت نوع یک دارند باید پس از تشخیص دیابت برای بیماری سلیاک غربالگری شوند.

در این بیماران گلوتن مقاومت زیادی نسبت به هضم توسط آنزیم های گوارشی دارد. این پپتیدها به صورت نیمه هضم شده از اپتلیال روده عبور کرده و موجب بروز التهاب می شوند که این التهاب می تواند باعث تخریب و صاف شدن پرزها و کشیدگی سلول های ترشحی و پاسخ خود ایمنی سیستمیک شود. در صورتی که بیماری سلیاک درمان نشود، در دراز مدت می تواند منجر به سوء جذب ریز مغذی ها و درشت مغذی ها شود.

علائم بیماری سلیاک

در صورتی که در فرد علائم زیر مشاهده شود فرد باید تست آزمایشگاهی برای تشخیص دقیق سلیاک انجام دهد:

• کاهش وزن
• کوتاهی قد و توقف رشد
• ضعف، خستگی، افسردگی
• عود دردهای شکمی و نفخ
• اتساع شکم
• تحریک پذیری و زرد شدن حالت چهره
• استئاتوره و اسهال مزمن
• نقص پایداری مینای دندان
• کمردرد و درد استخوان
• ناباروری و سقط مکرر
• سوء جذب آهن و ویتامین بی12
• شکستگی های پاتولوژیک استخوان
• هایپرپاراتیروییدیسم
• مشکلات پوستی به شکل ضایعات همراه با خارش

مداخله و ملاحظات تغذیه ای در سلیاک

تنها درمان قطعی این بیماری حذف پپتیدهای گلوتن از رژیم غذایی است و فرد باید گندم، جو و چاودار را از رژیم به طور کامل حذف کند. از مصرف نان گندم و جو، بلغور، نان فطیر، انواع کیک، شیرینی ها، کلوچه، پاستاها، جو پرک، ماکارونی، سمولینا، آردهای نرم، مالت، طعم دهنده های مالت، سوپ های آماده، سس ها، مواد غذایی فراوری شده مثل سوسیس کالباس باید پرهیز شود. در صورت تمایل به استفاده از غذاهای آماده باید حتما برچسب بدون گلوتن روی این محصولات قید شده باشد چون مصرف ذرت در بیماری سلیاک بلا مانع است. فرد می تواند از نان ذرت استفاده کند.

جو دوسر به دلیل اینکه در حین فرایند آماده سازی ممکن است با گندم آلوده شود، در مراحل اولیه درمان از مصرف آن باید خودداری شود. برنج، سیب زمینی، آرد برنج، برنج قهوه ای، کینوا، حبوبات، ارزن گلوتن ندارند و می توانند جایگزین گندم، جو و چاودار شوند.
بهتر هست بدون توصیه پزشک از انجام رژیم های بدون گلوتن خودداری شود زیرا نه تنها فایده ای نداشته بلکه فرد ممکن است با کمبود املاح و ویتامین ها وفیبر مواجه شود. هم چنین در خیلی ازاین محصولات چون ممکن است محصول با فقدان گلوتن کیفیت خوبی نداشته باشد، به آن چربی و روغن و قند و شکر بیشتری اضافه می شود و کالری محصول بالاتر می رود لذا افراد بخصوص در دوران کاهش وزن باید به کالری محصولات بدون گلوتن و درصد قند و چربی آن توجه کنند.

لازم به ذکر است که اصولا قیمت این محصولات از فراورده های معمولی بالاتر بوده و فرد نباید بی دلیل ازمحصولات بدون گلوتن استفاده کند. در بیماری سلیاک ممکن است عدم تحمل به گلوکز هم دیده شود. در این افراد در مراحل اولیه درمان باید از مصرف محصولات لبنی جلوگیری شود و بعد از 3 تا 6ماه محصولات لبنی به تدریج به رژیم فرد اضافه شود مثل ماست کم چرب پره بیوتیک.

مکمل های رژیمی باید شامل ویتامین های محلول در آب، ویتامین ک، آ، دی، آهن، کلسیم، اسید فولیک و کوبالامین وتیامین ودیگر ویتامین های بی کمپلکس و مولتی ویتامین مینرال باشد. استفاده از مکمل امگا 3 طبق دستور پزشک یا مشاور تغذیه می تواند در بهبود علائم بیماری نقش داشته باشد.

شیلا ایزدی
مشاور تغذیه و رژیم درمانی
نظام پزشکی.ت 3171
Refrence:therapeutic Nutrition in diseases